Từ chùa Trầm (cách trung tâm Hà Nội hơn 20km) đi dọc quốc lộ 6 khoảng 5km là đến chùa Trăm Gian. Với du khách đang sinh sống và làm việc tại khu vực nội thành Hà Nội, dành ra khoảng 1-2 ngày nghỉ cuối tuần đến với hai ngôi chùa này ngoài chiêm bái, lễ Phật, sẽ được sống hòa mình với thiên nhiên, thư thái trong khung cảnh sơn thủy hữu tình của vùng thôn quê, tránh xa cảnh ồn ào nơi đô thị.
Chùa Trăm Gian là tên gọi quen thuộc của chùa Quảng Nghiêm (hay còn gọi là chùa Tiên Lữ), nằm trên một quả đồi cao khoảng 50m ở thôn Tiên Lữ, xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ. Chùa Trăm Gian được coi là một trong 4 ngôi chùa thiêng thuộc hàng “tứ đại danh thắng của xứ Đoài”, bên cạnh các chùa, như: Chùa Trầm, chùa Thầy và chùa Tây Phương.
Chùa Trăm Gian được lập từ đời Lý Cao Tông, niên hiệu Trinh Phù thứ 10 (năm 1185). Đến thời nhà Trần, hòa thượng Bình An, quê ở Bối Khê tu ở đây, tương truyền là người có nhiều phép lạ. Sau khi ông mất, dân làng xây tháp để giữ gìn hài cốt và tôn gọi là Đức Thánh Bối. Ngôi chùa lớn với quy mô như hiện nay đã được trùng tu và xây dựng thêm qua nhiều thời kỳ.
Truyền thuyết kể rằng, vào thời nhà Trần, ở làng Bối Khê có một phụ nữ sinh được một người con trai. Năm lên 9 tuổi, sau khi bố mẹ mất, người con trai ấy vào tu ở chùa Đại Bi trong làng. Lên 15 tuổi, đến thôn Tiên Lữ, xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, thấy cảnh đẹp, người thiếu niên xin yết kiến và theo học kinh kệ với vị trưởng lão tu tại ngôi chùa trên núi. Sau mười năm học đạo, người thanh niên đó hiểu thấu mọi phép linh thông. Vua Trần nghe tiếng, sắc phong là hòa thượng, đặt hiệu là Đức Minh rồi mời về tu ở chùa trong kinh đô…
Chùa Trăm Gian được coi là di sản kiến trúc Phật giáo của Việt Nam; một trong những ngôi chùa độc đáo có một không hai ở nước ta. Ở sân chùa có gác chuông hai tầng tám mái được dựng vào năm Quý Dậu - 1693, niên hiệu Chính Hòa, đời Lê Hy Tông, là một công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao. Chùa Trăm Gian còn giữ được nhiều di vật và tượng quý.
Bên cạnh những giá trị về mặt lịch sử, chùa Trăm Gian đặc biệt có giá trị rất lớn về mặt kiến trúc. Đây là một quần thể kiến trúc độc đáo. Theo cách tính cứ 4 góc cột là một “gian” thì chùa có cả thảy 104 gian, chia thành 3 cụm kiến trúc chính. Cụm thứ nhất gồm 4 cột trụ và 2 quán, trước đây là nơi đánh cờ người trong ngày hội, tiếp đó là nhà Giá Ngự nhìn ra mặt hồ sen, nơi đặt kiệu thánh để xem trò múa rối nước.
Leo qua mấy trăm bậc gạch xây là tới cụm thứ hai, gồm một toà gác chuông 2 tầng mái, có lan can chạy quây 4 mặt. Các ván bằng đều có chạm hình mây hoa. Tại chùa Trăm Gian có treo một quả chuông cao 1,1 m, đường kính 0,6 m, đúc năm Cảnh Thịnh thứ hai (năm 1794). Trên chuông có khắc một bài minh của Phạm Huy Ích. Qua gác chuông, leo 25 bậc đá xanh hình rồng mây, đến sân trên có kê một sập đá hình chữ nhật.
Lại leo thêm 9 bậc đá, hai bên có lan can chạm hình rồng cuộn khúc thế, tới cụm thứ 3 đó là chùa chính, gồm nhà bái đường, toà thiêu hương và thượng điện… Tại chùa Trăm Gian có 153 pho tượng, hầu hết bằng gỗ, một số ít bằng đất nung, đặc biệt quý là tượng Tuyết Sơn, tượng Quan Thế Âm Bồ Tát. Ở giữa thượng điện có một bệ bằng đất nung đỏ hình khối chữ nhật, giống kiểu các bệ đá thời nhà Trần. Trên bệ đá là đài sen, xung quanh trang trí nhiều hình động vật và hoa lá, bốn góc có hình chim thần. Trên bệ đặt các tượng Phật tam thế. Trong chùa còn có nhiều bia, hoành phi, câu đối… Riêng có hai câu đối khảm trai, tương truyền có từ thời nhà Hồ (1400-1406).
Suốt bao đời nay, chùa Trăm Gian được coi là một di sản độc đáo và cũng là một niềm tự hào của người dân huyện Chương Mỹ. Hằng năm, chùa Trăm Gian thu hút hàng trăm nghìn lượt du khách gần xa đến tham quan, chiêm bái, lễ Phật. Với những giá trị lớn về mặt lịch sử và kiến trúc, chùa Trăm Gian đã được công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia.
Chủ tịch UBND xã Tiên Phương Tống Văn Thái cho biết, những năm gần đây, tuy chùa Trăm Gian đã đón hàng trăm nghìn lượt du khách mỗi năm, nhưng so với tiềm năng thì con số này còn khá “khiêm tốn”. Để phát triển du lịch tương xứng với tiềm năng vốn có, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, UBND huyện Chương Mỹ đã có quy hoạch chuỗi du lịch tâm linh chùa Trầm và chùa Trăm Gian.
Hy vọng trong thời gian gần, với việc đầu tư đồng bộ hệ thống hạ tầng cơ sở, lượng du khách đến với chùa Trăm Gian, chùa Trầm, nhất là vào dịp cuối tuần, sẽ tăng cao hơn nữa.
.jpg "Qua ngày giông bão")
