Máy nước công cộng trong ký ức

Giọt nước - giọt vàng

Nhà tôi ở phố Tô Hiến Thành, khu phố Hai Bà Trưng. Trong sân nhà có một vòi nước máy, nối từ ống dưới đất lên cao hơn một mét, bắt vào thùng phuy. Thời bao cấp, do nhiều nguyên nhân nên vòi nước lúc thì chảy ào ạt, lúc khô khốc, lúc lại ri rỉ từng giọt. Hai cái thùng phuy chứa nước lúc đầy, lúc cạn. Mẹ tôi quy định một thùng dùng để nấu ăn, một thùng để chuyên rửa ráy, tắm giặt. Nhưng có thời điểm, cả hai thùng phuy đều cạn tới đáy.

Gia đình tôi đông anh em, đa phần là con trai lộc ngộc, mùa đông còn đỡ, chứ mùa hè việc tắm rửa nhiều khi trở nên phức tạp. Vòi nước chảy yếu, lại dùng nhiều nên thùng phuy thường xuyên khô cạn. Việc giặt quần áo thường phải làm vào ban đêm vì lúc đó vòi nước mới thánh thót chảy. Tôi còn nhớ rõ khi trên đài réo rắt bản nhạc kết thúc chương trình “Tiếng thơ” hoặc “Đọc truyện đêm khuya”, vòi nước mới bắt đầu tí tách nhỏ giọt, cũng là lúc chị tôi bê chậu quần áo của cả nhà ra giặt. Cái âm thanh của tiếng nước chảy xuống đáy thùng phuy róc rách trong đêm khuya còn rỉ rả bên tai tôi mãi đến tận bây giờ.

Thời máy bay Mỹ đánh phá, Hà Nội sơ tán, dường như vòi nước chảy mạnh hơn vì lượng người dùng giảm nhiều. Rồi chúng ném bom phá hoại Nhà máy nước Yên Phụ, ảnh hưởng đến việc cung cấp nước cho toàn thành phố. Nhiều ngày, vòi nước nhà tôi và cả dãy phố bặt không chảy. Dân phố nháo nhào xách xô, quẩy gánh xếp hàng bên máy nước công cộng ở cuối phố. Vòi nước công cộng cũng khô khốc. Đến quá nửa đêm, trong cái nóng bức của mùa hè và tiếng ve kêu ra rả, vòi nước mới chảy những giọt nước đầu tiên trong tiếng reo vui đầy phấn khởi của cư dân phố tôi.

Sẻ chia gian khó

Năm tôi học lớp 4, anh tôi phân công ra máy nước công cộng xếp chậu nhôm, xô tôn chờ lấy nước. Mấy anh tôi có nhiệm vụ xách nước về đổ vào thùng phuy. “Kiến tha lâu cũng đầy tổ”, mãi quá nửa đêm lượng nước trong thùng phuy cũng lưng lửng. Anh tôi thức khuya ôn thi tốt nghiệp kết hợp xách nước về cho gia đình. Bên máy nước công cộng toàn hàng xóm láng giềng quen mặt. Trong khi chờ lấy nước, mọi người trò chuyện rôm rả.

Có một lần, nhà ông Sinh bên dãy số chẵn chuẩn bị tổ chức đám cưới cho con trai cả, cưới xong anh ấy nhập ngũ. Ông Sinh cùng mấy anh con trai quẩy thùng tôn ra máy nước công cộng, xếp hàng ở cuối cùng. Bỗng có tiếng đàn bà cất lên: “Mọi người ơi, ưu tiên cho nhà bác Sinh lấy nước trước đi! Nhà bác ấy có việc, cần dùng nhiều nước, mình lấy sau cũng được!”. Mọi người vui vẻ nhường cho nhà ông Sinh lấy nước trước.

Lần anh trai tôi là bộ đội đóng ở Quảng Bình về Hà Nội công tác, tranh thủ gánh mấy gánh nước đỡ cho mẹ tôi. Với chiếc quần xanh bộ đội, mặc áo lót ba lỗ, anh tôi vai mang đòn gánh toòng teng đôi thùng tôn xuất hiện bên máy nước công cộng. Vừa thấy mặt anh tôi, mọi người xúm lại hỏi han tình hình chiến sự ở khu Bốn. Nào là “Trong ấy chúng có ném bom ban đêm không?”, “Chúng thả nhiều bom xuống Quảng Bình lắm, hả?”, “Cháu đi công tác mấy ngày?”… Rồi mọi người nhường anh tôi lên lấy nước trước, khỏi xếp hàng chờ đợi với lý do “ưu tiên người về từ tuyến lửa”…

Đất nước thống nhất, Hà Nội cùng cả nước bước vào công cuộc kiến thiết, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đổi mới toàn diện nền kinh tế. Bạn bè quốc tế đã nhiệt tình giúp ta về nhiều mặt. Riêng về nước sạch, Phần Lan đã giúp Hà Nội những công nghệ tiên tiến để giải quyết được vấn đề sản xuất nước sạch phục vụ nhân dân.

Làng quê tôi ở Hà Tây, 15 năm trước đã sáp nhập với Hà Nội, nay đã có điện, có nước máy đàng hoàng và đạt chuẩn Nông thôn mới từ mấy năm trước. Thành thị với nông thôn giờ đây không khác nhau là mấy. Cháu tôi ở tầng 32 khu chung cư cao cấp trong nội thành. Nó bảo dù ở tầng cao chót vót nhưng không bao giờ thiếu nước, còn có cả nước nóng sử dụng 24/24. Thi thoảng, đâu đó bắt gặp hiện tượng dùng nước lãng phí khiến chúng ta xót xa nhớ về một thời giọt nước quý như giọt vàng mà lớp trẻ ngày nay đâu được chứng kiến.

Những trụ máy nước công cộng đã đi vào quá khứ, nhưng nó đã góp phần giúp người dân thành phố vượt qua một thời khó khăn, ghi dấu kỷ niệm khó phai thời chiến tranh hào hùng, đầy ắp tình người Hà Nội hào hoa, thanh lịch.