Nghệ sĩ Nhân dân Thu Hà: Bình thản bước qua những chông chênh

Nhắc đến Thu Hà, người xem nhớ ngay đến vai nữ chính ngoan hiền trong các phim điện ảnh như “Sau những giấc mơ hồng”, “Tóc gió thôi bay”, “Tình ngỡ đã phôi pha”…, nhớ cô thôn nữ nết na hiền thục trong “Anh chỉ có mình em”, cô sinh viên Mai trong sáng, mạnh mẽ trong “Canh bạc”…

1. Nghệ sĩ Thu Hà quê gốc tại huyện Phú Xuyên, Hà Nội. Từ nhỏ chị đã mong muốn trở thành diễn viên, tới mức suốt ngày chỉ ngồi vẽ các diễn viên Trà Giang, Như Quỳnh, Trần Vân, như lời chị kể. Thu Hà lớn lên với niềm đam mê nghệ thuật ấp ủ trong lòng cho đến khi xuất hiện cơ hội cho chị “biến giấc mơ thành hiện thực”.

Đó là khi Đoàn nghệ thuật Quân khu 2 về quê chị tuyển diễn viên múa và kịch, gần nhà chị có một phụ huynh mê văn nghệ nên đã cho con gái đi thi, và rủ cả Thu Hà cùng thi tuyển. Rồi Thu Hà thi tốt cả múa lẫn kịch nói. Khi Hội đồng tuyển sinh nói chỉ có thể chọn 1 trong 2 ngành, chị chọn kịch nói và gắn bó với nghề từ đó.

Khi làm diễn viên tại Đoàn nghệ thuật Quân khu 2, Thu Hà được rèn luyện như một người lính thực thụ. Những ngày tháng đó đã giúp chị tôi rèn để có được tính cách rắn rỏi, tinh thần làm việc nghiêm túc như ngày hôm nay. Nhờ thế, tuy nhỏ tuổi nhất lớp nhưng chị (là một trong hai người trong lớp) được đặc cách chuyển thành sĩ quan chuyên nghiệp. Sau 6 năm công tác trong môi trường quân đội, Thu Hà quyết định đầu quân cho Nhà hát Kịch Hà Nội và đó chính là bước ngoặt để chị có được danh tiếng và thành tích trong nghề.

Bén duyên điện ảnh từ một vai phụ trong phim “Hoàng Hoa Thám” của đạo diễn Trần Phương, sau đó là vai Quận chúa Quỳnh Hoa trong “Đêm hội Long Trì” (đạo diễn Hải Ninh), Thu Hà được mời đóng vai Út Vân trong “Hẹn gặp lại Sài Gòn” của đạo diễn Long Vân. Đây là lần đầu tiên chị tham gia làm phim ở thành phố Hồ Chí Minh. Sau đó, Thu Hà liên tục được mời vào Nam đóng phim. Cái tên Thu Hà trở nên quen thuộc với với khán giả của dòng phim điện ảnh thị trường trong những năm đầu thập niên 1990. Ở tuổi 23, một năm Thu Hà đóng tới 10 phim nhựa, chủ yếu là các phim tâm lý tình cảm rất được yêu thích lúc bấy giờ. Chị đóng cặp cùng các ngôi sao nam hàng đầu như Lý Hùng, Lê Tuấn Anh, Lê Công Tuấn Anh, Thái San… với mức thù lao vào khoảng vài chục triệu đồng/phim. Là ngôi sao nhưng Thu Hà vẫn giữ tác phong quân đội, lúc nào cũng là người đến trường quay sớm nhất. Nhờ thế, mà chị có thời gian trò chuyện, làm quen và gần gũi hơn với đồng nghiệp.

Thu Hà luôn nghiên cứu kỹ lưỡng từng nhân vật để khi nhập vai thể hiện sao cho “đời” nhất, cho dù đó là vào vai người phụ nữ đẹp trong các phim: “Sau những giấc mơ hồng”, “Bây giờ em ở đâu”, “Tóc gió thôi bay”, “Hoa quỳnh nở muộn”…, hay nhân vật độc ác, nhẫn tâm như quận chúa Như Mai trong phim cổ trang “Tráng sĩ Bồ Đề”... “Làm phim thời thương trường, mọi thứ quay như chong chóng, nhưng tôi không cho phép mình được cẩu thả từ hình ảnh cho đến diễn xuất. Tôi yêu công việc của mình và cảm thấy hạnh phúc mỗi khi được khóc cười cùng nhân vật” - chị chia sẻ.

2. Thu Hà có nguyên tắc làm việc là “chỉ nhận những gì có thể làm được và không muốn mọi người phải phiền lòng vì mình, luôn xác định nghệ thuật là một nghề và phải nghiêm túc rèn luyện, phấn đấu”. Với những ai biết và theo dõi hành trình nghệ thuật của Thu Hà, đều có thể hiểu được những gì chị nói hoàn toàn đúng với con người, tính cách của chị. Đây cũng là lý do trên màn ảnh, Thu Hà không chỉ đóng được những vai tiểu thư ngoan hiền, con nhà gia giáo mà còn cả phim “chính luận”. Khi ấy, dù là diễn viên trẻ nhưng chị vẫn được các đạo diễn tin tưởng giao cho những vai nữ có hoàn cảnh éo le, diễn biến nội tâm phức tạp. Đó là vai nữ sinh viên Mai trong sáng nhưng đầy bản lĩnh trong “Canh bạc” (đạo diễn Lưu Trọng Ninh); cô Mai nhân hậu trong “Đời hát rong” (đạo diễn Châu Huế); vai Vân, người đàn bà điên đáng thương trong “Anh chỉ có mình em” (đạo diễn Đới Xuân Việt)...

Khi dòng phim thị trường bớt đi sức nóng, phim truyền hình chưa được sản xuất nhiều, Thu Hà biết dừng đúng lúc. Trở về với sân khấu Nhà hát kịch Hà Nội, chị lại có nhiều cơ hội hóa thân vào những nhân vật mới, tìm tòi những nét mới, điều hay trong diễn xuất. Với điện ảnh, truyền hình, thỉnh thoảng chị xuất hiện với những vai nhỏ và vừa, lần lượt trong các phim: “Hoa ban đỏ” “Những người thợ xẻ”, “Gửi tới mai sau”, “Đường đời”, “Nhìn ra biển cả”… Dù không còn bận rộn “ăn ngủ dài ngày” ở phim trường, thỉnh thoảng mới đi làm phim nhưng Thu Hà nói rằng chị vẫn giữ nguyên cảm giác nôn nao, háo hức của ngày đầu tiên đặt chân đến trường quay.

3. Giờ đây, khi đã ở độ tuổi đóng vai mẹ, vai bà, Thu Hà vẫn giữ được phong thái và vẻ đẹp riêng. Cuộc đời Thu Hà không phải lúc nào cũng êm đềm. Chị từng có lúc rơi vào tình trạng trầm cảm nặng, nhưng rồi thời gian, người thân, nghệ thuật đã giúp chị mạnh mẽ trở lại.

Sau những thăng trầm của cuộc sống, giờ đây Thu Hà vẫn gắn bó với sàn diễn, với trường quay. Đối diện Nhà hát Kịch Hà Nội là những phòng triển lãm tranh. Khi rảnh rỗi, chị thường ghé qua đó để ngắm những hình khối, đường nét của các bức họa, đặc biệt là tranh về hoa. “Tôi rất thích hoa đào và lay ơn. Vào dịp Tết, phòng khách nhà tôi không thể thiếu hai loại hoa này. Tôi không có nhiều bạn bè, hơn nữa, tôi đã qua thời điểm nhìn cuộc sống thấy mọi thứ đều lung linh, nên tôi có cảm giác muốn thu mình lại” - Thu Hà chia sẻ.

Tự chọn cho mình một cuộc sống bình lặng, lúc rảnh rỗi chị thường về quê. “Phú Xuyên cách trung tâm Hà Nội không xa nên tôi về thăm nhà mỗi khi có dịp. Hình ảnh các bà, các chị lúc nào cũng luôn chân luôn tay từ mờ sáng đến khuya đã in đậm trong tâm trí tôi. Điều này giúp tôi nhập vai phụ nữ nông thôn một cách dễ dàng. Hơn nữa, những giây phút ở cùng với gia đình giúp tôi lấy lại được sự thăng bằng” - chị tâm sự.

Thu Hà tên đầy đủ là Đồng Thu Hà, sinh năm 1969 tại Tuyên Quang. Năm 1990, tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ IX, chị giành giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất - hạng mục phim truyện video với vai Nga trong phim “Lá ngọc cành vàng”. Năm 1993, tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ X, chị nhận giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất với vai Mai trong phim điện ảnh “Canh bạc”. Thu Hà được phong tặng danh hiệu NSƯT năm 2016 và năm 2020, chị được phong tặng danh hiệu NSND.