Chùa Ngòi

Nằm trên một khu đất rộng có tổng diện tích gần 2.000m2, chùa Ngòi quay mặt ra dòng sông Nhuệ, xung quanh được bao bọc bởi nhiều cây xanh, tạo nên khung cảnh tĩnh mịch, yên bình. Nằm sát mặt phố Ngô Thì Nhậm là tam quan, được xây kiểu gác chuông, hai tầng tám mái có các đầu đao cong vút. Trong gác chuông treo quả chuông lớn có niên đại từ năm 1801; bên ngoài được bao bọc bởi dãy hành lang bằng gỗ chạm khắc họa tiết rồng, phượng, hoa lá...

Sau tam quan là một sân rộng lát gạch đỏ, hai bên trồng nhiều cây cối xanh mát và khu vườn tháp, nơi có lăng tháp Tổ cùng 5 ngọn tháp nhỏ hơn, bên trong chứa xá lị của các vị Tổ sư từng trụ trì chùa.

Tòa tam bảo rộng khoảng 300m2, gồm 5 gian, 2 dĩ và được kết nối với hậu cung tạo thành kiểu kiến trúc chuôi vồ. Bộ vì được làm bằng gỗ lim theo kiểu “chồng rường, giá chiêng”, bên trên chạm khắc các mảng họa tiết tinh xảo. Trên bờ nóc ốp gạch hộp trổ hoa tranh, hai đầu bờ nóc đắp nổi hai con rồng đăng đối nhau.

Trong hậu cung bài trí hệ thống tượng Phật phong phú, quý hiếm. Đặc sắc nhất là bộ tượng Tam thế nhỏ làm bằng đá liền khối với tạo hình đậm đặc chất liệu dân gian, thể hiện các tư thế khác nhau như thiền định, kết ấn vô úy...

Ngoài ra còn có bộ tượng A Di Đà được làm bằng gỗ, tạo hình trong tư thế thiền định, mặc áo cà sa kết vân mây xoắn kiểu âm dương. Bên trái là tượng Quan Âm Bồ Tát; bên phải là pho tượng Di Lặc Bồ Tát được tạo tác theo phong cách hiếm gặp với mắt tròn, bụng phệ, vẻ mặt tươi vui. Các pho tượng này đều có niên đại từ thế kỷ XVIII.

Đối diện với tam bảo là nhà Mẫu được bài trí hệ thống tượng Mẫu linh thiêng. Trong cùng là dãy nhà Tổ, chính giữa là ban thờ đặt tượng các vị tổ sư từng trụ trì chùa. Trên các cột treo nhiều câu đối phong phú.

Trong chùa Ngòi hiện còn lưu giữ hệ thống di vật có giá trị đặc sắc về nghệ thuật như hệ thống hoành phi; cuốn thư sơn son thếp vàng, chạm khắc hình tứ quý, tứ linh, bát hương; 2 tấm bia cổ niên hiệu Vĩnh Thọ (1658 - 1662) và Chính Hòa (1680 - 1705) với nhiều thông tin ghi lại lịch sử xây dựng chùa Ngòi, được trang trí hình rồng chầu mặt nguyệt trên trán bia, diềm bên lá hoa cúc dây...

Với những giá trị đặc sắc trên, chùa Ngòi đã được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1989.