Làng dừa độc đáo ven đô

Từ đình Quán Giá, làng dừa độc đáo...

Nói về các di tích, thắng cảnh ở xã Yên Sở, sẽ thiếu sót nếu không nhắc tới Đình Quán Giá. Có lẽ Đình Quán Giá là một trong những ngôi đình cổ nhất vùng, được xây dựng lần đầu tiên vào thời Lý Thái Tổ (1010-1026) theo hình chữ "Công" cổ, với lối kiến trúc của cung vua, rất hiếm có ngôi đình nào có được kiến trúc này. Đình Quán Giá từ lâu đã là địa chỉ văn hóa tâm linh và du lịch với cảnh quan đẹp có tiếng trong vùng. Những cây xanh trồng từ xưa đã tạo thành khu rừng Giá (tức rừng Cấm) bao quanh các công trình. Trải qua thời gian càng làm cho khung cảnh nơi đây đẹp xanh mát, yên bình.

Dù đang quá trình đô thị hóa mạnh mẽ song ở vùng quê Yên Sở vẫn duy trì hệ thống giếng làng giống hệt nhau, được xây dựng từ rất lâu đời. Không ai biết giếng được xây dựng từ thời nào nhưng nhiều giả thuyết cho rằng, giếng có từ thuở Tướng công Lý Phục Man đuổi giặc. Điều đặc biệt ở những giếng cổ Yên Sở là đều có miếu thờ, ban thờ xây bên cạnh. Những chiếc miếu này lập để thờ thần giếng theo tín ngưỡng dân gian. Ngày nay, tuy có nước máy, những giếng làng cổ không còn nhiều công năng sử dụng, song giếng làng vẫn được địa phương gìn giữ. Chính quyền và nhân dân thống kê từng giếng, xây khuôn viên sạch sẽ, làm rào chắn thép để bảo vệ giếng và ngừa tai nạn, đồng thời luôn quét dọn quanh khu vực nhằm gìn giữ di tích của làng. Về chuyện lập miếu thờ thần giếng ở Yên Sở mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa, cứ đến ngày rằm, mùng một hay lễ, Tết, hội làng... nhân dân địa phương lại thắp hương. Nhiều giếng cổ tồn tại ở Hà Nội nói riêng, vùng Đồng bằng sông Hồng nói chung không có miếu thờ thần giếng như ở Yên Sở, Đắc Sở.

Nổi tiếng bởi cái tên thân thuộc làng Dừa, đã có thời điểm cây dừa có khắp nơi ở Yên Sở. Trước năm 1975, nhiều đạo diễn đã lấy bối cảnh Yên Sở để làm phim về miền Nam ruột thịt. Do quá trình đô thị hóa, dừa trong làng giảm dần, khi xã thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Yên Sở vận động nhân dân trồng lại những hàng dừa xanh. Đến nay, xã đã trồng được hơn 100 cây tại các vị trí đất công như nhà văn hóa, trường học... nâng tổng số dừa toàn xã lên khoảng 500 cây. Nhiều gia đình vẫn giữ được cả một vườn dừa xanh tốt.

Ông Trần Mạnh Khang, người dân thôn 5, xã Yên Sở - một trong những hộ dân ủng hộ địa phương trồng mới 100 cây dừa, sau chục năm hàng dừa đã xanh tốt, ông Khang xúc động chia sẻ, với người Yên Sở, hình ảnh làng dừa in đậm trong ký ức. Làng dừa xanh mát bao bọc xóm làng, đi đâu quanh làng quanh xã cũng gặp bóng dừa. Nay, những hàng dừa xanh được trồng lại, nhiều loại đặc sản của địa phương cũng nhờ cây dừa mà thêm ngon, thêm độc đáo.

...đến những phong tục đẹp

Không chỉ có những công trình kiến trúc độc đáo, Yên Sở còn là mảnh đất có nhiều phong tục đẹp. Từ năm 1995, Yên Sở đã thông qua "Quy ước Làng văn hóa Yên Sở". Quy ước này kế thừa giá trị tốt đẹp trong bản Hương ước cổ của làng, có bổ sung điều khoản cho phù hợp quy định của pháp luật. Quy ước gồm 6 chương, 63 điều, quy định khá đầy đủ những việc được và không được làm của người dân. Đặc biệt, quy ước nhấn mạnh đến các vấn đề về văn hóa, giáo dục, đạo đức, đạo lý gia đình, vệ sinh môi trường, trật tự trong làng xã... Trong 26 năm qua, Quy ước làng Yên Sở đã phát huy tác dụng rất tốt, nhất là trong việc cưới, việc tang, lễ hội, mừng thọ.

Ông Nguyễn Bá Lăng ở thôn 3 xã Yên Sở cho rằng, thực hiện Quy ước này, các gia đình cán bộ, đảng viên từ xã đến thôn đã xác định rõ bản thân và gia đình phải gương mẫu. Đến nay, hầu hết đám cưới ở xã đều được tổ chức tại các nhà văn hóa thôn với hình thức trang trọng, tiết kiệm; đối với đám tang các cụ trên 80 tuổi, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã đứng ra làm tang lễ chu đáo. Năm nào ở địa phương cũng có tới gần 100% đám hiếu thực hiện hỏa táng và tang văn minh, tiết kiệm.

Cũng từ tinh thần đoàn kết, tình làng, nghĩa xóm mà người dân Yên Sở luôn đồng thuận cao khi thực hiện việc chung của làng. Thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao, trong 5 năm gần đây, xã Yên Sở đã huy động được 230 tỷ đồng nâng cấp 60 tuyến đường, hệ thống tiêu, thoát nước; các ao hồ trên địa bàn được kè và có đường dạo xung quanh, có cây bóng mát, đèn chiếu sáng. Các thôn trong làng đều có nhà văn hóa khang trang, đầy đủ thiết bị phục vụ sinh hoạt cộng đồng và vui chơi...

Theo Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Yên Sở Nguyễn Hữu Tiến, cuối năm 2014, xã được UBND thành phố Hà Nội công nhận đạt chuẩn nông thôn mới; đầu năm 2021, xã được UBND thành phố công nhận đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và đang phấn đấu đạt tiêu chí phường năm 2022. Dù đời sống kinh tế khá giả nhưng người dân Yên Sở vẫn sống chân chất, nghĩa tình; duy trì nét văn hóa đặc trưng vùng quê giàu truyền thống bên dòng sông Đáy. Các gia đình ở Yên Sở, đặc biệt là những gia đình con trưởng, đều giữ gìn không gian sống rộng rãi, có nhà thờ trang trọng để đoàn tụ trong dịp lễ, tết... Người Yên Sở xác định "ly nông nhưng không ly hương", dù buôn bán hay làm nghề ở đâu vẫn lấy quê hương làm gốc và cùng quê hương phát triển kinh tế - xã hội trên nền tảng văn hóa đặc sắc của làng Việt truyền thống...