Đình, nghè Ngô

Đình là nơi thờ các vị Thành hoàng làng Linh Lang và Lã Lang - hai vị tướng giỏi của nhà Lý đã có công đánh đuổi giặc Tống vào thế kỷ XI. Còn nghè là nơi thờ Phương Dung phu nhân và Hạnh Hoa công chúa.

Đình Ngô quay về hướng Đông - Nam, được xây theo lối kiến trúc kiểu chữ “Đinh”, gồm nghi môn, đại đình và hậu cung. Nghi môn có hai trụ biểu lớn xây bằng gạch, đắp gờ nổi, chạm chữ “Thọ” và chim phượng 4 mặt.

Đại đình rộng 5 gian, xây theo kiểu tường hồi bít đốc tay ngai, mái ngói cổ, với các bộ vì được làm theo kiểu “thượng chồng rường, giữa cốn, hạ kẻ” liên kết bởi xà đai chắc chắn. Các đầu dư chạm trổ tinh xảo với đề tài rồng, tứ linh, tứ quý, hoa lá theo phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX. Nối liền với gian giữa của tòa đại đình là hậu cung chạy dọc, gồm 3 gian, được xây kiểu tường hồi bít đốc. Bên trong đặt các ngai thờ và đồ tự khí.

Nghè thôn Ngô ban đầu xây bằng tranh, tre. Năm 1990, nhân dân xây lại nghè theo kiểu chữ “đinh”, có tường bao, mái lợp ngói mũi hài. Kiến trúc của nghè gồm tòa đại bái 3 gian, hậu cung 1 gian, kết cấu theo kiểu “kèo cầu quá giang trốn trụ”. Trong hậu cung đặt ngai thờ cùng hai pho tượng Phương Dung phu nhân và Hạnh Hoa công chúa.

Các hiện vật còn lưu giữ tại cụm di tích đình, nghè Ngô cho tới nay vẫn được giữ nguyên vẹn gồm cuốn thần phả “Linh Lang Đại vương”, kiệu, hương án, long đình, hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, chạm trổ công phu với các đề tài tứ quý, rồng, mây, hoa lá... ca ngợi công đức của các vị thành hoàng cũng như cảnh đẹp của đình, nghè.

Không chỉ là một di tích lịch sử còn lưu giữ được những giá trị văn hóa, lịch sử, đình, nghè Ngô còn là di tích cách mạng quan trọng. Trong kháng chiến chống Pháp, đình là nơi hoạt động bí mật, hội họp cán bộ địa phương. Năm 1951, địch bắt dân làng tập trung tại đình, lùng sục hầm bí mật, bộ đội và du kích đã tự sát để không bị bắt.

Đồng chí Nguyễn Văn Trường bị giặc tra tấn và sát hại tại sân đình nhưng không làm lung lay tinh thần nhân dân. Trong kháng chiến chống Mỹ, đình là nơi đóng quân, là kho chứa quân nhu, súng đạn của Kho 205 (Cục Quân nhu, Tổng cục Hậu cần, Bộ Quốc phòng), đồng thời là doanh trại huấn luyện đặc công từ 1973 - 1975.

Với những giá trị văn hóa, lịch sử tiêu biểu, năm 1995, cụm di tích đình, nghè Ngô đã được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.