Chùa Mạch Tràng

Tên làng được lý giải, rằng từ thời Âu Lạc, An Dương Vương đã đem giống lúa mạch về dạy dân trồng cấy và đặt kho lương thực tại đây. Sau này, Ngô Quyền lại mở trường học quốc gia (“tràng” có nghĩa là “trường”) nên ngôi làng này có tên là Mạch Tràng. Đây cũng là nơi phát hiện nhiều di chỉ khảo cổ học cho thấy dấu tích con người cư trú cách đây hàng nghìn năm.

Chùa Mạch Tràng nằm trong khuôn viên rộng gần 5.000m2. Kiến trúc của chùa được bố trí theo mặt bố cục kiểu “nội công, ngoại quốc”. Bắt đầu là tam quan nằm sát đường làng, được dựng bằng gỗ, gồm ba gian với hai tầng bốn mái, xây kiểu tường hồi bít đốc, tay ngai. Bốn vì kèo gỗ được thiết kế theo kiểu “thượng chồng rường - xà, trung chồng rường - giả thủ”. Kiểu kiến trúc này gồm hai công năng, vừa là cổng vừa là gác chuông. Chính giữa nóc vì ghi niên đại Khải Định thứ năm (1920), cho biết năm tu bổ chùa.

Tiền đường rộng năm gian hai dĩ với khung gỗ lợp ngói ta; đầu hồi xây bít đốc, tay ngai, trụ biểu. Nền nhà cao, có bậc lên kiểu “tam cấp”. Chính giữa bờ nóc mái có tấm biển đắp ba chữ Hán: “Quang Linh tự”. Đáng chú ý là bộ vì ở giữa có hai bức cốn bán mê chạm nổi đề tài “tứ linh quần tụ” hay long chầu, tứ quý tinh xảo.

Nối tiền đường và thượng điện là tòa thiêu hương, gồm bốn gian hai dĩ. Các vì kèo gỗ được đục chạm theo dạng thức “thượng chồng rường, con nhị, hạ kẻ truyền”. Trên các gian của tòa thiêu hương và thượng điện trang trí cửa võng và hoành phi câu đối mang nội dung ca ngợi đức Phật. Sau thượng điện là nhà thờ Tổ và Mẫu, gồm năm gian, có kết cấu mặt bằng hình chữ “Đinh”. Trước hai bên hành lang có hai tháp sư Tổ.

Trong chùa Mạch Tràng hiện còn nhiều di vật quý, đặc biệt là các mảng chạm khắc trang trí tinh xảo. Điển hình như bức cửa võng “Thiều châu” trong thượng điện được chạm khắc sống động, thể hiện hình tượng “tứ linh”, “tứ quý”. Bên cạnh đó là các cửa võng mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn; 7 bức hoành phi, 7 đôi câu đối; 38 pho tượng tròn có chất liệu thổ mộc mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII - XIX; 2 pho tượng hậu bằng đất đặt trên bệ sen bằng gỗ; hệ thống tượng thờ Phật, Mẫu, Tổ; 1 quả chuông đồng “Quang Linh tự chung” không rõ niên đại; 12 bia đá mang niên đại thời Nguyễn cùng đỉnh hương, lọ hoa, đài lễ.

Năm 1997, chùa Mạch Tràng được xếp hạng Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.